ตัวแทนก่อให้เกิดความเสียหาย ต้องรับผิดด้วยไม่ ?

ตัวแทนก่อให้เกิดความเสียหาย ต้องรับผิดด้วยไม่ ?

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 812 “ ถ้ามีความเสียหายเกิดขึ้นอย่างใด ๆ เพราะความประมาทเลินเล่อของตัวแทนก็ดี เพราะไม่ทำการเป็นตัวแทนก็ดี หรือเพราะทำการโดยปราศจากอำนาจ หรือนอกเหนืออำนาจก็ดี ท่านว่า ตัวแทนจะต้องรับผิด ‘

วัตถุประสงค์ของบทบัญญัติมาตรานี้ ก็เพื่อคุ้มครองตัวการไม่ให้ต้องรับผลในความเสียหายอันเกิดขึ้นจากความผิดของตัวแทน และยังเป็นการกำหนดหน้าที่ของตัวแทนด้วย กล่าวคือ ตัวแทนมีหน้าที่จะต้องปฎิบัติตามที่ตนรับมอบหมาย ตามคำสั่ง หรือ ตามที่เคยปฎิบัติกันมา และใช้ฝีมือรวมทั้งความระมัดระวัง ตลอดจนต้องปฎิบัติตามหน้าที่ที่กฎหมายบังคับไว้ด้วย ถ้าตัวแทนฝ่าฝืน อาทิ ประมาทเลินเล่อก็ดี ไม่ทำการเป็นตัวแทนก็ดี หรือทำโดยปราศจากอำนาจ หรือนอกอำนาจก็ดีตัวแทนต้องรับผิดต่อตัวการตามมาตรานี้ เช่น ตัวแทนฝ่าฝืนไม่ปฎิบัติหน้าที่ต่อตัวการหรือไม่ส่งมอบทรัพย์สินให้แก่การตามมาตรา 810 เป็นการไม่กระทำการเป็นตัวแทนเมื่อเกิดความเสียหายขึ้น ตัวแทนต้องรับผิดชอบตามมาตรานี้

คำพิพากษาฎีกาที่ 673/2511 บริษัทจำเลยยอมให้โจทก์ยืมชื่อไปทำการประมูล เมื่อโจทก์ประมูลได้ บริษัทจำเลยยังถือว่าโจทก์เป็นเจ้าของงานอยู่ ดังนั้นการที่บริษัทจำเลยทำสัญญารับเหมากับการรถไฟจึงเป็นเพียงตัวแทนโจทก์ บริษัทจำเลยยังคงมีหน้าที่ต้องปฎิบัติต่อโจทก์ในฐานเป็นตัวแทนของโจทก์ เมื่อโจทก์ทำงานเสร็จ การรถไฟรับมอบงานและจ่ายเงินให้บริษัจำเลยรับมา จำเลยจึงมีหน้าที่ส่งเงินนั้นให้แก่โจทก์ตามมาตรา 810 การที่บริษัทจำเลยไม่ส่งมอบเงินนั้นให้แก่โจทก์ โจทก์ไม่สามารถทำงานงวดต่อไปได้ เป็นเหตุให้บริษัทจำเลยถูกการรถไฟปรับ จึงเกิดจากความผิดของบริษัทจำเลยเอง บริษัทจำเลยจึงต้องรับผิดต่อโจทก์ในจำนวนเงินที่ถูกปรับ ตามมาตรา 812 เมื่อบริษัทจำเลยเสียค่าปรับให้การรถไฟไปแล้ว จึงเรียกคืนจากโจทก์ไม่ได้

หมายเหตุ : การที่ตัวแทนมีความผูกพันต่อตัวการตามสัญญา ตัวแทนจึงมีหน้าที่ปฎิบัติตามสัญญารวมทั้งหน้าที่ที่มีต่อตัวการตามกฎหมายกำหมด เมื่อตัวแทนไม่ปฎิบัติ จึงเป็นเรื่องผิดสัญญาตัวแทน คือ ไม่ชำระหนี้ให้ต้องตามความประสงค์อันแท้จริงแห่งมูลหนี้ตาม ป.พ.พ. มาตรา 215 ตัวแทนจึงมีความรับผิดตามมาตรา 812 โดยปกติ ถ้าตัวแทนได้ปฎิบัติตามคำสั่ง หรือตามหน้าที่ครบถ้วนแล้ว แม้ผลที่ได้รับจะไม่ตรงกับที่ตัวการคาดหมาย หรือก่อความเสียหายแก่ตัวการก็ตาม ตัวแทนก็ไม่ต้องรับผิด อีกทั้งในกรณีที่ตัวแทนได้วินิจฉัยผิดพลาดไป แต่ถ้าตัวแทนได้กระทำโดยสุจริตภายในขอบอำนาจและได้ใช้ความระมัดระวังตลอดจนฝีมือตามสมควรแล้ว ตัวแทนก็ไม่ต้องรับผิดเช่นกัน

ข้อสังเกต : การกระทำของตัวแทนตามมาตรา 812 นี้ เป็นเรื่องผิดสัญญาจึงต้องนำบทบัญญัติมาตรา 222 และมาตรา 223 มาปรับใช้กับการเรียกค่าเสียหายซึ่งอายุความที่ตัวการจะใช้ฟ้องร้องตัวแทน จึงต้องใช้อายุความทั่วไปตามมาตรา 193/30

คำพิพากษาฎีกาที่ 2672/2516 โจทก์ฟ้องขอให้จำเลยรับผิดตามสัญญาตัวแทนจำหน่ายสินค้า โดยสัญญากำหนดให้จำเลยซึ่งเป็นตัวแทนต้องรับผิดต่อโจทก์ในเมื่อผู้เช่าซื้อไม่ชำระค่าเช่าซื้อ จำเลยก็มีหน้าที่ชดใช้ให้โจทก์ตามสัญญา โจทก์ฟ้องอ้างสิทธิตามสัญญาตัวแทนมีอายุความ 10 ปี

ความประมาทเลินเล่อของตัวแทน : ความประมาทเลินเล่อของตัวแทนตามมาตรา 812 หมายถึง ตัวแทนได้กระทำการภายในขอบอำนาจ แต่กระทำโดยประมาทเลินเล่อมิได้ใช้ความระมัดระวังตามมาตรา 807

คำพิพากษาฎีกาที่ 326/2515 จำเลยเป็นตัวแทนโจทก์ในการขายพลอยได้นำเช็คที่ผู้ซื้อพลอยออกให้มามอบให้แก่โจทก์แล้ว ทั้งได้ความว่าโจทก์ยอมให้ผู้ออกเช็คเปลี่ยนเช็คบางฉบับใหม่ และได้ใช้ให้จำเลยสืบสวนดูฐานะของผู้ออกเช็คด้วย เช่นนี้ถือว่าจำเลยได้ปฎิบัติหน้าที่ตัวแทนครบถ้วนแล้ว แม้โจทก์จะเบิกเงินตามเช็คจากธนาคารไม่ได้ จำเลยก็ไม่ต้องรับผิด

ไม่ทำการเป็นตัวแทน : ความรับผิดของตัวแทนกรณีนี้ คือ ไม่ทำการเป็นตัวแทน ซึ่งเป็นเรื่องตัวแทนจงใจไม่ปฎิบัติตามที่ได้รับมอบหมาย หรือมิได้ปฎิบัติหน้าที่ตามที่กฎหมายบังคับ หรือมิได้ปฎิบัติการอันควรแก่หน้าที่ตัวแทน เช่น ไม่ฟ้องคดีภายในอายุความ เป็นต้น

คำพิพากษาฎีกาที่ 1725 – 1726/2516 : โจทก์นำเช็คซึ่งบริษัทโรงสีออกให้เข้าบัญชีเงินฝากของโจทก์ที่ธนาคารจำเลย เพื่อให้จำเลยเรียกเก็บจากเช็คนั้นปรากฏว่า ธนาคารจำเลยเรียกเก็บเงินตามเช็คไม่ได้ และมิได้แจ้งให้โจทก์ทราบภายในเวลาอันสมควร ถือว่าธนาคารจำเลยซึ่งเป็นตัวแทนเรียกเงินตามเช็คให้โจทก์ มิได้ปฎิบัติอันควรแก่หน้าที่ตัวแทน
ทำการโดยปราศจากอำนาจหรือนอกเหนืออำนาจ : ตัวแทนมีอำนาจทำการตามหน้าที่ที่ตัวการมองหมายตามคำสั่งของตัวการและภายใต้ขอบอำนาจที่กฎหมายกำหนด หากทำนอกเหนือกว่านั้นถือเป็นการทำโดยปราศจากอำนาจ หรือนอกเหนืออำนาจ ซึ่งขอบอำนาจของตัวแทนเพียงใดเบื้องต้นจะต้องพิจารณาจากสัญญาตัวแทนและกฎหมายบัญญัติไว้ในมาตรา 800 มาตรา 801 มาตรา 802 มาตรา 804 มาตรา 805 มาตรา 807 มาตรา 808

ข้อสังเกต :
1. การที่ตัวแทนทำการโดยปราศจากอำนาจหรือนอกเหนืออำนาจ แม้ตัวการจะให้สัตยาบันภายหลัง ก็หาทำให้ตัวแทนพ้นจากความผิดต่อตัวการตามมาตรา 812 ไม่ เพราะการสัตยาบันมีผลเพียงให้ตัวการต้องผูกพันต่อบุคคลภายนอกในการกระทำนอกเหนืออำนาจของตัวแทน และตัวแทนหลุดพ้นจากความรับผิดต่อบุคคลภายนอกไปเท่านั้น ตามที่บัญญัติไว้ในมาตรา 823

2. ในกรณีที่ทางปฎิบัติของตัวการ ทำให้บุคคลภายนอกมีมูลเหตุอันสมควรจะเชื่อว่าการนั้นอยู่ภายในขอบอำนาจตัวแทนตามมาตรา 822 ซึ่งมีผลให้ตัวการต้องผูกพันต่อบุคคลภายนอก ตัวแทนก็ไม่พ้นความรับผิดในความเสียหายต่อตัวการ

3. การที่ตัวการฟ้องเรียกร้องเอากับบุคคลภายนอก ซึ่งเป็นลูกหนี้แล้วแต่ยังไม่ได้รับชำระหนี้ ก็ยังมีสิทธิฟ้องเรียกเอาค่าเสียหายจากตัวแทนได้

4. ในการณีตัวการให้สัตยาบันแก่การที่ตัวแทนทำนอกอำนาจ แต่ร้องเอาค่าเสียหายกับตัวแทน ถ้าหากตัวแทนชำระค่าเสียหายแก่ตัวการแล้ว ตัวแทนน่าจะรับช่วงของสิทธิของตัวการในอันที่บังคับเอาแก่บุคคลภายนอกได้ตามมาตรา 226 วรรคแรก และมาตรา 227

ปรึกษากฎหมายโทร 080-9193691 , 02-0749954
หรือ แอดไลน์ @closelawyer หรือ คลิก https://line.me/R/ti/p/%40closelawyer
สาขาเชียงใหม่ โทร 080-3955536 แอดไลน์ @closelawyercmi
หรือ คลิก https://lin.ee/Zu2JmNU
www.closelawyer.co.th